Ventileren

Ventileren, waarom eigenlijk? 

Een goede en gezonde lucht in huis is belangrijk voor de gezondheid. Ventilatie zorgt ervoor dat vervuilde lucht wordt afgevoerd en schone lucht het huis binnenkomt. Zo kun je gezondheidsproblemen voorkomen. Ook blijft je huis op deze manier in een betere staat, omdat het minder vochtig is.  

 Ventileren we genoeg? 

Nee, meestal niet. Zo’n tachtig procent van alle woningen bevat dan ook een schadelijke concentratie huisstofmijt en bijna twintig procent heeft last van vochtplekken en/of zichtbare schimmels. Slechts vijf procent van de Nederlanders ziet de lucht in zijn eigen huis als een probleem, terwijl de kwaliteit in veel gevallen dus onder de maat is.  

 Een raam open, dat is toch voldoende? 

Veel mensen denken dat het voldoende is om een paar uur een raam open te zetten. TNO-onderzoek heeft echter aangetoond dat het effect hiervan op de luchtkwaliteit snel verdwenen is, zelfs al een halfuur na het sluiten van het raam. Verwar het tijdelijk luchten van een huis dus niet met ventileren! Want ventileren doe je namelijk 24 uur per dag.  

Waarom 24 uur per dag ventileren? 

Als je continu ventileert, krijgen vocht, schimmels en huisstofmijt minder kans. Bovendien bespaar je op die manier ook op de stookkosten, hoe vreemd dat misschien op het eerste gezicht klinkt. Het verwarmen van een woning met een vochtig binnenklimaat kost namelijk veel meer energie dan het verwarmen van een woning die van binnen droog is. Dus als je continu ventileert, hoef je uiteindelijk minder te stoken.  Uiteraard hoef je niet 24 uur per dag de ramen helemaal open te zetten; er zijn voldoende praktische manieren om ook op andere manieren goed te ventileren. Laat bijvoorbeeld de ventilatieroosters in de ramen altijd een stukje open. Zijn er geen roosters, hou dan altijd een (klap)raam op een klein kiertje, uiteraard met anti-inbraakstang of een speciaal slot. Beschikt de woning over een mechanisch ventilatiesysteem, zorg dan dat het altijd aanstaat.   

Wat zijn de gevolgen van verkeerd of onvoldoende ventileren? 

Verkeerd of onvoldoende ventileren zorgt voor een ongezonde atmosfeer in de woning. Vocht en schadelijke stoffen hopen zich op en het huis wordt een verzamelplaats voor onder andere schimmels, huisstofmijt en gassen. Hierdoor kunnen gezondheidsklachten ontstaan, zoals benauwdheid, allergie, hoesten, hoofdpijn, ademhalingsproblemen en chronische verkoudheid. Ook neemt het concentratievermogen af. Daarnaast tast vocht het huis zelf aan. Behang krult op, verf bladdert af en de levensduur van houten kozijnen en meubels neemt af. 

Hoe hou ik in de zomer de temperatuur in huis op een aangenaam niveau? 

Ventileren kan tevens helpen om de temperatuur in huis op warme dagen niet te veel te laten oplopen. Zorg ’s nachts voor extra ventilatie, zodat je ’s ochtends een afgekoeld huis beleeft. Begin in elk geval niet te snel aan een airco, want de sterke wisselingen van temperatuur zijn niet gezond. Bovendien is een airco een echte energievreter.  

Hoe ontstaat ongezonde lucht in een woning? 

Ongezonde lucht ontstaat in veel gevallen door factoren die een bewoner zelf in de hand heeft. Vocht bijvoorbeeld komt vrij bij activiteiten als koken, douchen en afwassen. Het is belangrijk vocht af te voeren, want als de lucht teveel vocht bevat krijgen schimmels en huisstofmijt vrij spel. Het afvoeren van vocht moet dan ook prioriteit nummer één zijn. Daarnaast vervuilen wij mensen zelf het binnenmilieu. Want we transpireren, ademen kooldioxide uit, klussen in huis zoals verven en lijmen en sommige mensen roken nog steeds. Dat laatste is de sterkste vervuiler van de binnenlucht.  Maar ook een slecht functionerende geiser of een geiser zonder rookgasafvoer kan de oorzaak zijn van een ongezonde atmosfeer, omdat er op die manier veel vocht en verbrandingsgassen in de lucht komen. Tot slot kunnen er chemische stoffen, zoals weekmakers en radon, vrijkomen uit bouwmaterialen en installaties.  

Hoe ontstaat vocht in huis? 

Een vochtige lucht ontstaat niet alleen door koken en douchen, maar bijvoorbeeld ook door optrekkend vocht uit kruipruimtes, lekkages of doorslaande muren. Daarnaast zijn we, zoals hierboven beschreven, ook zelf debet aan het vocht in de lucht, omdat we ademen en transpireren. Hoe we het vocht in de lucht kunnen beperken is inmiddels duidelijk: 24 uur per dag ventileren. 

Wat zijn de gevolgen van vocht? 

Vocht is een belangrijke oorzaak van een ongezonde lucht in woningen. Vochtige lucht is op zichzelf niet zo’n probleem, maar het vormt een voedingsbodem voor schimmels en huisstofmijt. De gevolgen daarvan zijn inmiddels bekend: allergieën, luchtwegproblemen, astma, chronische verkoudheid et cetera. Bovendien verbruik je in een vochtig huis meer energie, omdat vochtige lucht moeilijker opwarmt.  

Hoe herken je een vochtig huis? 

In een vochtig huis hangt een bedompte lucht. Bovendien blijven de ruiten lang beslagen, zeker als het gaat om enkel glas. Op de muren ontstaan vocht- en schimmelplekken en het behang laat los. Vaak bladdert ook de verf af. Kortom: een vochtige woning is geen prettige woning. Wil je weten hoe vochtig je huis is? Doe dan eens een test met een hygrometer. Ligt de relatieve luchtvochtigheid in het huis boven de tachtig procent, dan is het huis te vochtig. Zestig tot zeventig procent is ideaal. 

Wat is huisstofmijt? 

Huisstofmijt is een nauwelijks zichtbaar, spinachtig beestje dat – zoals de naam al zegt – leeft in huisstof. Het gedijt het beste in een vochtige omgeving en voedt zich met huidschilfers van mensen en dieren. De huisstofmijt voelt zich erg prettig in een vochtig tapijt, op beschimmelde muren, in kussens, matrassen en knuffelbeesten. In vier van de vijf huizen is een schadelijke concentratie huisstofmijt aanwezig.  

Wat is het gevaar van huisstofmijt en wat kan ik ertegen doen? 

Huisstofmijt in een woning veroorzaakt en verergert allergische reacties zoals astma, chronische bronchitis en longemfyseem. Huisstofmijt is nooit helemaal te weren uit huis, maar je kunt wel voorkomen dat het een probleem wordt. Zorg in elk geval dat er zo weinig mogelijk stoffige en vochtige plekken ontstaan in huis. Vooral de combinatie van die twee is funest. Goed ventileren speelt daarbij uiteraard een belangrijke rol. Daarbij helpt het regelmatig buitenhangen van beddengoed en het keren van het matras. 

Is goed ventileren voor ouderen extra belangrijk? 

Vooral veel ouderen onderschatten het belang van ventileren, zo blijkt uit onderzoek. Terwijl juist zij gevoelig zijn voor de gezondheidsproblemen die kunnen ontstaan door een ongezonde binnenlucht. Ouderen hebben ook meer last van warmte in de zomer. Met in de nacht extra ventileren is de woning koeler te houden. Ja, ventileren is voor ouderen dan ook extra belangrijk.  

En voor mensen met luchtwegaandoeningen? 

Het spreekt vanzelf dat ventileren extra belangrijk is voor mensen met aandoeningen aan de luchtwegen. De praktijk wijst echter uit dat zij zich onvoldoende bewust zijn van de risico’s die zij lopen door het slecht ventileren van hun huis. Bijna de helft van deze mensen blijkt onvoldoende te ventileren. Een op de tien mensen met luchtwegaandoeningen denkt zelfs dat de gezondheidsrisico’s van een slecht binnenmilieu klein zijn.  

Haal ik door ventileren fijn stof naar binnen? Is dat schadelijk? 

Luchtvervuiling buiten bestaat voor een deel uit fijnstof, dat voornamelijk afkomstig is uit auto’s. Door te ventileren kan fijn stof een woning binnenkomen. Maar zelfs als de buitenlucht vervuild is, is het verstandig om 24 uur per dag te ventileren. De lucht binnenshuis is namelijk bijna altijd slechter van kwaliteit dan de buitenlucht, zelfs als de buitenlucht veel uitlaatgassen bevat! Want binnenshuis wordt gekookt, gestookt, gedoucht en soms zelfs gerookt. Wel kun je, als je langs een drukke weg woont, ervoor zorgen dat vooral de ramen aan de achterkant van het huis gebruikt om te ventileren. Zo zorg je dat de lucht die het huis binnenkomt, zo min mogelijk vervuild is. 

Is een automatisch ventilatiesysteem niet gevaarlijk bij een calamiteit? 

Bij een calamiteit, bijvoorbeeld een grote brand of de ontsnapping van giftige stoffen uit een fabriek, adviseert de overheid de bevolking ramen en deuren te sluiten. Volg dat advies op, ook als je huis is voorzien van een automatisch ventilatiesysteem. Zet daarnaast uw ventilatiesysteem op de laagste stand of haal als dat mogelijk is de stekker eruit. Sluit bovendien de ventilatieroosters. Dat is niet gevaarlijk, want er is voor die korte tijd voldoende zuurstof in huis aanwezig. Bij groen licht herstel uiteraard alles weer zoals het was: roosters open, automatische ventilatie aan.

Energiebesparing en ventileren, gaat dat wel samen? 

Het klinkt tegenstrijdig: ventileer een huis 24 uur per dag en verbruik tegelijkertijd zo min mogelijk energie. Toch is het een goed, kloppend advies, want door te ventileren voer je vocht af.  En droge lucht warmt sneller op dan vochtige lucht. Als je goed ventileert, gebruik je dus minder energie en ja dat scheelt echt in de portemonnee. 

Hoe werkt natuurlijke ventilatie? 

Natuurlijke ventilatie vindt plaats als je klapramen en ventilatieroosters iets openzet. Open klapramen en ventilatieroosters in combinatie met ventilatiekanalen die uitkomen op het dak of een buitenmuur, dan zorgt dat voor een natuurlijke aan- en afvoer van lucht. Controleer of bestaande ventilatiekanalen niet met kranten zijn dichtgestopt, vervuild zijn door vogelnestjes en of de schuiven van ventilatieroosters open staan. Het is in elk geval belangrijk om de afvoer naar buiten 24 uur per dag open te laten staan; zo ontstaat er een constante luchtstroom en wordt de lucht regelmatig ververst. Ook ’s winters als het koud buiten is!

En mechanische ventilatie? 

Bij mechanische ventilatie wordt de lucht voortdurend ververst met behulp van een draaiende ventilator. De afvoerventielen, die de vervuilde lucht afzuigen, bevinden zich meestal in de keuken, de badkamer en het toilet. De frisse buitenlucht komt via klapramen en ventilatieroosters het huis binnen. Uiteraard is het bij mechanische ventilatiebelangrijk de luchttoevoer open te houden én te zorgen voor regelmatig onderhoud van de ventilatie-unit. Een slecht onderhouden of afgesteld ventilatiesysteem zorgt niet alleen voor een minder goede ventilatie, maar beperkt ook de energiebesparing.  

Laat een mechanisch ventilatiesysteem 24 uur per dag draaien. Zet hem op een hogere stand als daar aanleiding voor is, bijvoorbeeld bij koken en douchen of als er veel mensen in huis zijn. Zet het nooit helemaal uit, behalve bij calamiteiten buiten. 

Wat is balansventilatie? 

Balansventilatie wordt vaak toegepast in nieuwe, energiezuinige woningen. Bij deze vorm van ventilatie vindt de afvoer van binnenlucht en de aanvoer van buitenlucht mechanisch plaats. Het verschil met gewone mechanische ventilatie is het feit dat de binnenkomende lucht wordt opgewarmd en dat er in principe geen ventilatieroosters nodig zijn. Zorg er wel voor dat er altijd een raam open kan, om bijvoorbeeld na een feestje de extra vervuilde lucht snel te kunnen verversen. Het opwarmen van de buitenlucht gebeurt via een warmtewisselaar, die zorgt dat de uitgaande lucht zijn warmte afgeeft aan de binnenkomende lucht. Die heeft daardoor vrijwel dezelfde temperatuur als de lucht die zich al in huis bevindt. Dat is wel zo comfortabel. Bovendien bespaar je op deze manier energie. Vergeet niet de filters van de toe- en afvoerventielen regelmatig schoon te maken en elke paar jaar te vervangen. Raadpleeg hiervoor de gebruiksaanwijzing.  

Hoe kan ik slim ventileren? 

Goed ventileren is 24 uur per dag ventileren, mét aandacht voor energiebesparing. Zorg dus dat je de productie van vocht en verbrandingsgassen zo veel mogelijk beperkt, dat is de eerste winst. Dat betekent bijvoorbeeld dat je de badkamer enkele uren ventileert nadat je hebt gedoucht. En dat je geen overdaad aan kaarsen en wierook laat branden. Binnenshuis niet roken is natuurlijk advies nummer één. Het is niet nodig de ramen voortdurend wijd open te zetten, dat zou zorgen voor onnodig energieverbruik. Een constante, zwakke luchtstroom in een huis is het beste. Zo wordt de lucht voortdurend ververst en verlies je de minste energie. Dit bereik je door het gebruik van luchtroosters en andere ventilatiesystemen. Een raam dat voortdurend op een kier staat, is ook een goede en praktische oplossing.   

Ik hou mijn slaapkamerraam de hele dag open. Is dat verstandig? 

Stem de ventilatie af op de omstandigheden. Een voorbeeld: ben je niet op de slaapkamer, beperk dan de ventilatie, maar zorg wel dat er altijd wat frisse lucht binnen kan komen. Een open klapraampje of ventilatierooster is al voldoende. Dit geldt ook voor andere ruimtes; ruim ventileren op het moment dat er niemand aanwezig is, is onnodig. Maar geef je bijvoorbeeld een feestje, dan kan er gerust een extra raam open. Of schuif de ventilatieroosters iets meer open. Kortom: ventileer met verstand. 

Moeten de ventilatieroosters altijd open staan? 

Ja, in elk geval een klein stukje. Zorg wel dat u de roosters elk jaar een keer schoonmaakt met een stofzuiger; vuile roosters laten de lucht minder goed door. Dat geldt ook voor de ventielen in de luchtafvoeren van keuken, wc en badkamer.  

Ik heb geen ventilatieroosters; is dat een probleem? 

Op zichzelf niet, maar het verplicht je wel bewuster om te gaan met ventilatie. Laat in dat geval voortdurend een klapraampje open staan. Een groter raam op een kier kan ook, maar zorg dan voor een anti-inbraakstang of een speciaal slot. Overigens hebben bijna alle Habion woningen wel roosters tegenwoordig. Hier is veel in geïnvesteerd de afgelopen jaren.

Moet de afzuigkap altijd aanstaan als ik kook? 

Ja, en laat hem na het koken nog een uur aanstaan, zodat overtollig vocht naar buiten kan. Zorg wel voor een regelmatige reiniging van de afzuigkap. Metalen filters kun je schoonmaken met een sopje en kunststof filters moet je na enige tijd vervangen. Doe je dat niet, dan daalt de capaciteit van de luchtafvoer. Met een ongezonde lucht als gevolg.